آیا فیلترینگ تلگرام طوری که با فیلترشکن هم نتوان به آن دسترسی پیدا کرد ممکن است؟
از طریق پاسخ به چند سوال امکان فیلتر شدن تلگرام را به گونه‌ای که دسترسی به آن با فیلترشکن هم ممکن نباشد، بررسی ميكنيم:
سوال اول، تلگرام چگونه کار می‌کند؟
ارتباط میان کاربران از طریق سرور تلگرام برقرار می‌شود. یعنی هر پیغامی که از یک طرف به طرف دیگر می‌رود، اول به سرور تلگرام می‌رود و از آنجا به دست طرف دوم می‌رسد.
سرورهای اصلی تلگرام در داخل ایران نیست، اما سرورهای CDN رمزگذاری‌شده این پیام‌رسان در داخل ایران قرار دارند که نقش سرور پشتیبان را برای افزایش سرعت ایفا می‌کنند.
سوال دوم، تلگرام چگونه در ایران فیلتر می‌شود؟
تنها راه فیلترینگ تلگرام قطع مسیر ارتباطی میان کاربران با سرور تلگرام است. دولت ایران در واقع با مسدود کردن ترافیک منتهی به سرور تلگرام، آن را فیلتر می‌کند.
سرورهای اصلی تلگرام، در داخل ایران نیستند و دولت ایران امکان از کار انداختن آنها را ندارد.
از کار افتادن سرورهای پیشتیبان CDN هم که در داخل ایران قرار دارند، نهایتا باعث کاهش سرعت خواهد شد و ارتباط میان کاربران ایرانی و تلگرام را قطع نخواهد کرد.
مدیران تلگرام بارها گفته‌اند با درخواست دولت ایران برای انتقال سرور به داخل کشور مخالفت کرده‌اند.
سوال سوم، فیلترشکن‌ها چگونه فیلترینگ تلگرام را دور می‌زنند؟
فیلترشکن‌ها با ایجاد مسیرهای جایگزین واسطه برقراری اتصال کاربران با سرور تلگرام می‌شوند. در واقع کاربران با استفاده از فیلترشکن به جای آنکه مستقیما به سرور تلگرام وصل شوند، به آدرس دیگری در خارج از کشور می‌روند و از آنجا تماس خود را با تلگرام برقرار نگه می‌دارند.
سوال چهارم، فیلترشکن‌ها چطور مسدود می‌شوند؟
روش مسدود کردن فیلترشکن نیز مانند روش فیلتر کردن تلگرام یا هر سایت و سرویس دیگری است. در واقع دولت پس از شناسایی آدرس‌های کمکی، ارتباط کاربران را با آنها قطع می‌کند.
سوال پنجم، آیا می‌توان فیلترشکن‌ها را به طور کامل از کار انداخت؟
مسدود کردن ترافیک منتهی به آدرس‌های فیلترشکن غیرممکن نیست، اما نیازمند شناسایی آدرس‌های دقیق یا اختلال گسترده در اینترنت است. که هم فرایند شناسایی و هم اختلال، کاری سخت و پرهزینه است.
این در حالی است که هر لحظه آدرس‌های جدیدی ایجاد می‌شوند تا امکان دسترسی به هر سایت یا سرویس مسدود شده را در ایران فراهم کنند.
علاوه بر این فیلترشکن‌هایی مانند Tor وجود دارند که شناسایی و مسدود کردن‌شان به سادگی میسر نیست.
سوال ششم، آیا دولت ایران می‌تواند تلگرام را طوری فیلتر کند که با فیلترشکن هم کار نکند؟
حوزه عمل دولت ایران، داخل مرزهای ایران است. در صورت برقراری ارتباط اینترنتی با خارج از ایران، امکان دسترسی سایت‌های فیلتر شده از طریق فیلترشکن فراهم خواهد بود. در صورت فیلتر شدنِ تلگرام، وضعیت آن با سایر سرویس‌های فیلتر شده تفاوتی ندارد، چراکه در خارج از کشور دولت ایران توانایی دخالت در مسیر رفت‌وآمد داده‌ها را ندارد و نمی‌تواند بگوید ترافیک به کدام سرور برود یا نرود.
سوال هفتم، تحت چه شرایطی دسترسی کاربران به تلگرام به‌صورت کامل با وجود فیلترشکن قطع می‌شود؟
در برخی از روزها و ساعت‌های دی ماه گذشته و در جریان اعتراض‌های سراسری برخی از پورت‌های شبکه اینترنت از کار افتادند که به دنبال آن دسترسی به تلگرام، فیلترشکن‌ها و سایر سرویس‌های اینترنتی به طور کامل قطع شد.محدودیت کلی پورت‌ها، کاهش شدید سرعت و اخلال گسترده در ارتباطات حیاتی اینترنت، چه از نظر کارکرد و چه هزینه، تفاوت چندانی با قطعی کامل اینترنت ندارد.
پیش‌تر گفته شده بود محدودیت‌های دو هفته‌ای تلگرام در دی ماه ۱۳۹۶ در فعالیت بیش از ۹ هزار کسب و کار اختلال ایجاد کرد. برآورد رسمی از میزان خسارت‌های اختلال دو هفته‌ای اینترنت در ایران اعلام نشده، اما برخی برآوردها از زیان چند صد میلیارد تومانی حکایت دارند. عذرخواهی وزیر ارتباطات ایران نیز از صدهاهزار ایرانی که از اختلال اینترنت آسیب دیده‌اند، نشان دهنده حجم بالای هزینه‌های اختلال گسترده در اینترنت است.
جمع‌بندی
آنچه روشن است، مادامی که جریان اینترنت در ایران برقرار باشد، امکان قطع کامل دسترسی به یک سایت یا سرویس خاص در خارج از کشور وجود ندارد.
دولت ایران می‌تواند با قطع کامل اینترنت دسترسی به کل ترافیک خارجی، از جمله تلگرام را قطع کند، یا از طریق کند کردن سرعت اینترنت، ترافیک خارجی را مختل کند، یا به طور مقطعی و با صرف هزینه و انرژی فراوان و با مسدود کردن پیاپی وی‌پی‌ان‌ها در کار فیلترشکن‌ها اختلال ایجاد کند، اما در حال حاضر نشانه‌ای از امکان قطع کامل اینترنت در ایران به چشم نمی‌خورد.
